Het Bulgaarse paviljoen op de architectuurbiënnale in Venetië krijgt dit jaar een Belgische toets. Het winnende ontwerp is gebaseerd op een fotoreeks van VRT NWS-journalist Alexander Dumarey over leegstaande scholen in het land. Hij werkt het Bulgaarse paviljoen, dat op 20 mei zijn deuren opent, mee uit met een team van architecten en grafisch ontwerpers.
Het is nog maar de tweede keer dat Bulgarije deelneemt aan de architectuurbiënnale in Venetië later dit jaar. Via een wedstrijd is het Bulgaarse ministerie van cultuur op zoek gegaan naar een architecturaal ontwerp rond het thema “laboratory of the future”. Uit de 34 voorstellen is “Education is the Movement from Darkness to Light” als winnende ontwerp uit de bus gekomen. Het Bulgaarse team onder leiding van architect Boris Tikvarski heeft zijn inspiratie gehaald bij foto’s van fotojournalist en VRT NWS-collega Alexander Dumarey.
“Ik ben al lang bezig met dit fotoproject, dus ik ben blij dat het op deze manier een groot publiek zal bereiken. Ik ben al 10 keer in Bulgarije geweest en ik fotografeer daar leegstaande scholen sinds 2016. Dat project is gaandeweg gegroeid, omdat die leegstand mij ter plekke zo is opgevallen. Duizenden beelden heb ik intussen gemaakt, waarvan een deel online is gepubliceerd. Architect Boris Tikvarski is daar toevallig bij terechtgekomen. Hij heeft me kort na Kerstmis gecontacteerd, daarna is de bal snel aan het rollen gegaan.”
In minder dan een maand tijd hebben drie Bulgaarse architecten en één grafisch ontwerper een ontwerp gemaakt voor het Bulgaarse paviljoen in Venetië, waarvoor de fotoreeks van Dumarey als leidraad dient. Een gewaagd ontwerp gezien het onderwerp, want het toont Bulgarije eerder als land in verval dan als land met een bloeiende toekomst. De lege schoolbanken en het gebrek aan kinderen staan hiervoor symbool.
“De leegstaande scholen tonen op een heel directe manier de achteruitgang van Bulgarije. In 15 jaar tijd is de bevolking met 10 procent gekrompen. Het is best gewaagd om die negatieve kant van een land te tonen op een internationaal evenement als de biënnale. Al is het meer dan ooit het verhaal waar Bulgarije al lange tijd mee worstelt, door een laag geboortecijfer en een enorme migratiegolf. Die leegstaande scholen zijn een kanarie in de koolmijn: een eerste teken van dorpen waar de bevolking lijkt op te drogen.”
Commotie
De keuze voor dit ontwerp gaat dan ook niet onopgemerkt voorbij in de Bulgaarse media. “Ik kan de commotie wel begrijpen, want een ontwerp rond leegstand schetst niet meteen een fraai beeld van een land. Anderzijds vertelt ons ontwerp op een heel directie manier het verhaal van het hedendaagse Bulgarije, en heeft de jury volgens mij daarom net voor ons gekozen. Normaal blijven de plannen van de paviljoenen min of meer geheim tot aan de opening van de biënnale, maar mijn Bulgaarse teamgenoten hebben nu al bijzonder veel prijsgegeven, in de hoop dat dit de kritiek op ons ontwerp wat kan counteren.”
Nu de keuze gemaakt is, kan het Bulgaarse team starten met de concrete uitwerking van de eerste schetsen. “Mijn fotoreeks is volledig klaar, ik ga nu mee de research van het ontwerp verder opvolgen. Het wordt een huzarenstukje om alles tegen de opening op 20 mei klaar te krijgen. Het budget is in vergelijking met andere landen héél beperkt – reken op één tiende van de grote kleppers – en we hebben nauwelijks 3,5 maand de tijd om het paviljoen uit te werken op te bouwen.”
“De bedoeling is om alles in Bulgarije te laten produceren, en dan te vervoeren naar Italië: dat wordt een enorme logistieke operatie. Ik trek sowieso naar Venetië om het eindresultaat te zien, en ik ga de vorderingen natuurlijk ook opvolgen. Mijn foto’s die te zien zullen zijn op de architectuurbiënnale: dat maakt me ongelofelijk trots.”