Wat weten we al over de Chinese luchtballon die over de Verenigde Staten vloog en is het uitzonderlijk dat zo’n ballon wordt gebruikt de dag van vandaag? Volgens professor militaire geschiedenis Kris Quanten heeft de luchtballon vroeger een belangrijke militaire rol gespeeld in de geschiedenis, maar heeft de satelliet die overtroffen op technologisch vlak.
1. Wat weten we over de Chinese spionageballon?
De luchtballon werd het eerst opgemerkt in Alaska, begin deze week. Op woensdag zou hij via de staat Montana het Amerikaanse vasteland zijn binnen gevolgen. Tegen vrijdag, toen het Pentagon het nieuws bekendmaakte, vloog hij over Missouri. Hij vervolgde zijn route richting de Atlantische kust in South Carolina. Boven de Oceaan werd de ballon door een F-22 neergehaald. De brokstukken worden nu uit het water gevist en onderzocht.
Het gaat om een stratosferische ballon die op een hoogte van minstens 18 kilometer boven de Verenigde Staten vloog. Onderaan de ballon hing een groot onderstel dat volgens het Pentagon zo groot was als drie grote bussen. Dat onderstel bestaat uit een zonnepaneel om de aanwezige apparatuur van stroom te voorzien.
Volgens de VS gaat het om een spionageballon dat communicatiemateriaal aan boord heeft. Wat er effectief van apparatuur onderaan de ballon hing, moet blijken uit het forensisch onderzoek van de brokstukken. Dat kan nog enkele dagen duren.
2. Was er gevaar voor de Amerikaanse bevolking?
Volgens militair historicus Kris Quanten niet. “De impact van de ballon was vrij beperkt. Daarom dat de Amerikanen de ballon pas hebben neergeschoten toen die boven de Atlantische Oceaan vloog. Daardoor was er weinig schade.”
De ballon vloog wel over enkele militaire strategische locaties waar intercontinentale raketten opgeborgen staan. Toch is de kans dat de ballon gevoelige informatie kon vergaren, klein. “De luchtballon gaat zeker niet meer informatie kunnen verzamelen dan wat satellieten kunnen. Het traject van de ballon kon je ook perfect volgen. De Amerikanen konden maatregelen nemen om de verschillende basissen af te schermen.”
Quanten duidt wel op een belangrijk voordeel van de luchtballon. “Die vliegt trager over het land, waardoor ze gedetailleerder kunnen scannen. Dat kan niet alleen over beelden gaan, maar ook over telefoonverkeer en stralingen.” Of deze ballon zulke apparatuur aan boord had, weten we nog niet.
3. Is zo’n spionageballon uitzonderlijk?
Als het echt om een spionageballon gaat, is dat volgens Quanten een verrassende gebeurtenis. Niet alleen omdat die zolang over het vasteland heeft gevolgen, maar ook omdat het eigenlijk niet meer van deze tijd is. “De technologie ervan is voorbijgestreefd door de satelliet. Die zijn preciezer en vliegen ook veel hoger, waardoor je ze niet kan zien. In essentie is spionage discreet en dat was de ballon niet. Iedereen was in de ban van de ballon.”
Maar volgens het Pentagon was het niet de eerste keer dat zo’n ballon over de VS vliegt. In de periode dat Trump president was, zou het drie keer gebeurd zijn. “Het ging toen om heel korte vluchten en er was volgens mij ook geen interventie”, zegt Quanten.
De luchtballon wordt wel al lang ingezet om informatie te vergaren. Ze heeft in de geschiedenis een belangrijke rol gespeeld. Quanten noemt het eigenlijk een soort voorloper van de satelliet. De eersten die ze gebruikten waren de Fransen in 1794, bij de slag van Fleurus, net boven het huidige Charleroi. “In die luchtballonnen zaten toen mensen met verrekijkers om inlichtingen te verzamelen over troepen van de tegenstanders”, legt Quanten uit.
Ook tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog en de Eerste Wereldoorlog werden luchtballonnen ingezet. “Dat ging nog niet over spionage zoals we het nu kennen, maar eerder om verkenning.”
In de Koude Oorlog werden de eerste satellieten de ruimte ingestuurd. “Die begon de ballon te vervangen. In de jaren 70, 80 en 90 was de ballon eigenlijk vergeten.” Dat die nu terug naar boven komt, wijst er volgens Quanten nogmaals op dat technologie die we als voorbij aanzien, toch terug op de voorgrond komt. “We moeten altijd lessen trekken uit de militaire geschiedenis.”
4. Waarom heeft China die ballon ingezet?
Het is al langer geweten dat de VS en China elkaar bespioneren, maar China blijft beweren dat het om een weerballon ging die per ongeluk is afgedreven en in het Amerikaanse luchtruim is terecht gekomen. De meeste experts geloven dat niet. Volgens Quanten gaat het om een symbolische operatie. “Ze wilden duidelijk maken dat ook zij spionageactiviteiten kunnen doen boven de Verenigde Staten, zonder het te laten escaleren. Ze hebben ook niet gekozen voor een zeer gewaagde operatie.”
Ook volgens professor Internationaal Recht Steffi Weilen was het waarschijnlijk geen meteorologische ballon. In “De ochtend” wijst ze op de politieke spanningen tussen de VS en China. Zo breidt Amerika zijn militaire macht uit op de Filipijnen, is de Inflation Reduction Act van de VS (een omvangrijk investeringsplan van president Biden) vooral voor China nadelig en blijft de VS Taiwan steunen.